In een klas is 15 tot 20 procent van de kinderen hooggevoelig. Voor een hoogsensitief kind (HSK) kan school best intensief zijn, doordat:

• er veel indrukken te verwerken zijn; geluiden, andere kinderen, lange dagen;

• het terecht wijzen van een ander kind kan veel indruk op een hooggevoelig kind maken, een HSK betrekt het sneller op zichzelf, voor het kind is het fijn als de leerkracht hier rekening mee houdt;

• een hooggevoelig kind is in de minderheid in een klas en reageert anders op situaties/relaties. Hierdoor valt een HSK vaak op en wordt snel gezien als bijvoorbeeld verlegen, ‘anders’ of druk (als reactie op overprikkeling);

Soms denken leerkrachten en/of ouders dat hooggevoelige kinderen wat harder moeten worden, omdat we ook in een harde maatschappij leven. Dit is een begrijpelijke reactie. Alleen helpt dit vaak niet en maak je het kind juist onzeker en soms zelf faalangstig. Benader een kind vanuit erkenning en begrip, zodat een kind zich veilig voelt en zoek van daaruit een oplossing.

Twee grote sleutelwoorden in het onderwijs aan een hooggevoelig kind zijn erkenning en begrip.

Een HSK heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel, merkt een kind dat iets anders gaat/niet eerlijk verloopt, dan kan een HSK hier boos of verdrietig van zijn. Voor de leerkracht is het van belang te reageren vanuit begrip: ‘Ik begrijp dat het jammer is dat het nu zo loopt. Wat vervelend, wat kan ik doen om je te helpen?’

Dit betekent niet dat je het kind gelijk geeft of dat het gelijk krijgt, je kan ook uitleggen: ‘Ik snap dat je er boos over bent, het is ook niet leuk als het niet door kan gaan, wat kan ik doen om je te helpen?’

Toon begrip, geef het kind erkenning en zoek naar andere creatieve oplossingen.

Zorg er als leerkracht voor dat het kind zich veilig voelt en zichzelf durft te zijn. Deze tips helpen je hierbij.

Tips voor de leerkracht

Ik heb 19 superhandige tips voor je op een rij gezet:

1. Geef een HSK een vaste plek in klas

Liefst naast of vlakbij een kind waar je kind zich vertrouwd mee voelt. Zorg er voor dat het een rustig plekje is met niet al teveel prikkels, vermijd bijvoorbeeld een plekje wat uitkijkt op een drukke gang of precies aan een doorloop route. Voorkeur heeft een plekje bijvoorbeeld in een hoek, zodat je kind de ruimte kan overzien. Zo heeft je kind overzicht wat een veilig gevoel geeft! Overleg met het kind en vraag wat hij een fijn plekje vindt.

2. Vraag ouders wat thuis helpt

Vraag ouders naar tips en advies over hun kind, wat thuis helpt kan je mogelijk ook op school toepassen.

3. Vaste structuur

Zorg voor een vaste structuur van de dag en vertel van tevoren wanneer het anders loopt.

4. Geef veranderingen vroegtijdig aan 

Vertel vooraf wanneer er gebeurtenissen plaatsvinden of een andere leerkracht voor de klas staat en geef de invaller informatie over hooggevoeligheid. 

5. Maak een rustplekje

Een plekje in de klas of net buiten de klas waar het kind zich terug kan trekken, zich even op kan laden en alle prikkels kan verwerken is heel belangrijk vooral in een klas met veel kinderen. Dit kan bijvoorbeeld een leeshoekje zijn aan een tafeltje of zitzak achter een lage boekenkast of een tafeltje net op de gang om te tekenen, lezen of een rustig muziekje te luisteren. En spreek dan af dat het kind even wat water mag drinken bij de wc of een frisse neus mag halen in de gang om zo even tot zichzelf te komen.

6. Zorg voor een sereen klaslokaal

Bekijk het klaslokaal vanuit de ogen van een hooggevoelig kind. Wat ziet, hoort, ruikt, proeft en ervaart een kind voor prikkels? Ruim rommel op, check het licht en kijk of het niet te vol staat in de klas. Je kan het kind eventueel zelf vragen hoe hij het lokaal en de school ervaart.

7. Toon interesse in het kind

Merk je dat het kind niet lekker in zijn vel zit of gedrag laat zien wat niet prettig is? Maak dan even tijd voor het kind en vraag bij de start en eind van de dag hoe het met het kind gaat. Probeer eind van de dag even één op één contact te hebben.

8. Positieve communicatie

De manier van communiceren is belangrijk. Blijf positief en wijs bij een aanmerking niet het kind, maar zijn gedrag af: ‘Ik vind je een ontzettend leuke jongen, alleen wat je doet vind ik niet goed, ik wil niet dat…’.

9. Voorkom strenge straffen of boze terechtwijzingen

Duidelijk uitleggen wat wel en niet kan is vaak voldoende. Laat een kind eerst even rustig worden (geen straf maar gewoon even tot jezelf komen). Wil het kind eerst praten/contact of eerst even rustig worden?

10. Help het kind bij sociale relaties

Help het kind; laat het taken doen samen met een ander HSK of samen met een kind waarmee er mogelijk een klik kan ontstaan. Zet een HSK naast een kind waar hij vertrouwd mee is.

11. Zoek balans in het kind stimuleren en beschermen 

Leg nieuwe dingen stap voor stap uit, bereid een kind goed voor op wat komen gaat (bijvoorbeeld bij een activiteit buiten de deur).

12. Maak gebruik van meditatie

Een hele onrustige klas/een onrustige periode? Start en eindig de dag dan met een korte kindermeditatie. Uit onderzoek blijkt dat dit kinderen rust geeft.

13. Informeer bij de vorige leerkracht

Problemen met een HSK? Informeer eens bij de vorige leerkrachten. Hoe begeleidde zij het kind, vaak geeft dit veel inzicht en kan je het kind hierdoor beter begeleiden.

14. Bedenk creatieve oplossingen

Vindt het kind het moeilijk om hulp te vragen in de klas? Geef hem een kaartje die hij op z’n tafel neer kan leggen, zodat de leerkracht ziet als het kind hulp nodig heeft.

15. Rustmomenten inbouwen bij schoolreisje/schoolkamp

Besef dat dit voor veel hooggevoelige kinderen voor veel prikkels zorgt en dat een HSK niet makkelijk aangeeft als hij heimwee heeft of even rust nodig heeft. Heb hier aandacht voor en bouw momenten van rust en ontspanning in.

16. Bied voldoende uitdaging

Sommige hooggevoelige kinderen zijn ook hoogbegaafd. Hou hier rekening mee, voorkom dat kinderen zich op school vervelen en biedt een passend programma aan, zodat kinderen voldoende uitdaging ervaren.

17. Taken in kleine stapjes aanbieden

Veel hooggevoelige kinderen zijn perfectionistisch. Help het kind bepaalde taken en activiteiten in stapjes te doen, blijf zelf rustig en geef het kind het gevoel dat hij het op zijn manier en tijd mag doen, oefen zeker geen druk uit.

18. Zorg voor een ontspannen setting bij testen en voordrachten

Zorg ervoor dat een kind bij een test of voordracht zo ontspannen mogelijk is. Begin met iets makkelijks, zodat het kind op zijn gemak is en succes ervaart. Werk hier ook stap voor stap. Vermijd druk en voorkom overprikkeling.

19. Heb geduld en geef een HSK de tijd

Geef een HSK de tijd iets uit zichzelf te vertellen in de kring/klas. Het krijgen van jouw aandacht is soms al erg indrukwekkend voor een kind. Help het kind met ondersteunende woorden, bijvoorbeeld: ‘Is het zo dat je…?’ of ‘Ik zag dat je dat …erg leuk vindt klopt dat?’

Let als leerkracht altijd op de signalen die een kind laat zien. Wijkt zijn gedrag af van eerder gedrag, bijvoorbeeld sneller boos, verdrietig of teruggetrokken gedrag? Overleg dan met ouders/verzorgers.

Onderzoek de oorzaken en kijk samen hoe je het kind zo goed mogelijk kan ondersteunen.

Hoe pak jij het (als leerkracht) aan? Ik vind het leuk als je het met me deelt, zodat we van elkaar kunnen leren!